Rolnicy w Polsce coraz częściej domagają się zmian w procedurach kontroli przeprowadzanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Głównym postulatem jest wcześniejsze zapowiadanie wizyt kontrolnych, które ich zdaniem pozwoli uniknąć nieporozumień i kontrowersji dotyczących wyników przeprowadzanych inspekcji. Propozycja ta, poparta przez Krajową Radę Izb Rolniczych (KRIR), wywołała dyskusję nad zgodnością z obecnymi regulacjami prawnymi.

Problem związany z zapowiadaniem kontroli ma szczególne znaczenie w świetle obowiązujących przepisów wynikających z ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027. Regulacje te przewidują możliwość informowania o terminie kontroli, ale w sposób ograniczony i uzależniony od rodzaju inspekcji oraz jej celu. Zdaniem rolników, obecne przepisy nie zawsze uwzględniają charakter ich pracy, utrudniające zarówno planowanie codziennych obowiązków, jak i uczestnictwo w kontrolach.

Aktualne przepisy prawne dotyczące kontroli ARiMR

Zgodnie z art. 103 ust. 4 ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027, kontrole przeprowadzane przez ARiMR mogą być zapowiedziane, ale tylko w sytuacji, gdy nie wpłynie to negatywnie na ich cel ani skuteczność. Przepisy te precyzują również maksymalny okres wyprzedzenia, z jakim można poinformować o kontroli. W przypadku ogólnych działań kontrolnych jest to 14 dni, natomiast w odniesieniu do kontroli związanych z produkcją zwierzęcą – jedynie 48 godzin.

Ustawodawca wskazuje, że zapowiadanie kontroli jest możliwe, jeżeli obecność rolnika jest konieczna dla przeprowadzenia czynności, na przykład podczas weryfikacji dokumentacji dotyczącej zabiegów agrotechnicznych, rejestru maszyn czy spełniania wymagań dla określonych programów wsparcia, takich jak ekoschematy. Jednakże, gdy celem kontroli jest wyłącznie ocena stanu upraw na konkretnych działkach, inspekcje mogą być realizowane bez obecności rolnika, nawet jeśli został on wcześniej poinformowany.

Argumenty rolników na rzecz zapowiadania kontroli

Rolnicy wskazują, że wcześniejsze powiadomienie o planowanej kontroli umożliwiłoby im efektywniejsze uczestnictwo w procesie. Krajowa Rada Izb Rolniczych, występując w imieniu gospodarzy, zwraca uwagę na to, że sezonowość pracy rolniczej oraz liczne obowiązki mogą uniemożliwić rolnikom obecność podczas kontroli niezapowiedzianych.

Zdaniem KRIR, zapowiadanie kontroli pozwalałoby na bardziej przejrzysty przebieg procedur, ograniczając ryzyko nieporozumień i konfliktów wynikających z niezgodności w ocenie wyników. Rolnicy często wskazują, że nieobecność podczas kontroli pozbawia ich możliwości przedstawienia istotnych dokumentów lub wyjaśnienia szczegółów dotyczących prowadzonej działalności.

Stanowisko Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

W odpowiedzi na postulaty rolników MRiRW wyjaśnia, że obecne przepisy prawne uwzględniają możliwość powiadamiania o kontroli, o ile nie narusza to celu działań kontrolnych. Podkreślono, że ARiMR dokłada starań, by informować rolników o kontrolach wymagających ich udziału, zwłaszcza w przypadku konieczności przedstawienia dokumentacji czy przeprowadzenia weryfikacji na miejscu. Ministerstwo zaznacza również, że inspektorzy w miarę możliwości dostosowują terminy kontroli do sezonowości pracy rolników. W wyjątkowych przypadkach, gdy rolnik nie może uczestniczyć w inspekcji, ma prawo pisemnie upoważnić osobę trzecią do reprezentowania go podczas tych czynności.

Debata nad zapowiadaniem kontroli ARiMR pokazuje konieczność znalezienia równowagi między skutecznością działań kontrolnych a potrzebami rolników, którzy chcą aktywnie uczestniczyć w inspekcjach. Choć obecne przepisy dopuszczają informowanie o kontroli, w praktyce może to nie wystarczać, by uwzględnić specyfikę pracy rolniczej. Wprowadzenie bardziej elastycznych zasad, takich jak dostosowanie terminów do indywidualnych warunków gospodarstwa, mogłoby poprawić relacje między rolnikami a ARiMR, zwiększając jednocześnie transparentność i zaufanie do procesu kontrolnego.