Tylko połowa rolników w Polsce jest w stanie utrzymać się z gospodarstwa

Wyniki najnowszego raportu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) wskazują na poważne problemy w sektorze rolnym, które mogą w przyszłości wpłynąć na funkcjonowanie polskiej wsi. Badanie „Polska wieś i rolnictwo” ujawniło, że jedynie 57,7% rolników jest w stanie utrzymać siebie i swoją rodzinę wyłącznie z działalności rolniczej. Co więcej, aż jedna czwarta rolników deklaruje konieczność podejmowania dodatkowego zatrudnienia poza gospodarstwem, a niemal co piąty rolnik rozważa rezygnację z pracy w rolnictwie.

Wnioski płynące z raportu nie pozostawiają złudzeń co do kondycji ekonomicznej polskiego rolnictwa. Problemy te są szczególnie odczuwalne wśród właścicieli mniejszych gospodarstw, gdzie poziom dochodów nie pozwala na stabilne życie bez dodatkowego wsparcia. Jednocześnie największą barierą w rozwoju gospodarstw rolnych, według ankietowanych, jest niska opłacalność produkcji, której towarzyszą wysokie koszty energii i paliw rolniczych.

Dysproporcje w zdolności utrzymania się z gospodarstwa rolnego

Z raportu ARiMR wynika, że zdolność rolników do utrzymania się wyłącznie z prowadzenia gospodarstwa rolnego jest w dużej mierze uzależniona od jego wielkości. Najmniejsze gospodarstwa, o powierzchni do 4,9 ha, stanowią najbardziej zagrożoną grupę – tylko 13,5% ich właścicieli jest w stanie zapewnić sobie i rodzinie wystarczające dochody. W przypadku największych gospodarstw, o powierzchni powyżej 30 ha, aż 90,7% rolników deklaruje, że ich działalność pozwala na pokrycie wszelkich potrzeb finansowych.

Dysproporcje te wskazują na silne uzależnienie ekonomiczne rolników od skali prowadzonej działalności. Z kolei brak perspektyw rozwoju dla mniejszych gospodarstw skutkuje ich marginalizacją, ale również ograniczeniem konkurencyjności polskiego rolnictwa na rynku europejskim.

Praca dodatkowa – konieczność czy wybór?

Ponad 26% rolników biorących udział w badaniu ARiMR przyznało, że podejmuje dodatkowe zatrudnienie poza rolnictwem. Decyzja ta wynika najczęściej z potrzeby zwiększenia dochodów, ponieważ dochody z działalności rolniczej są niewystarczające.

Wśród pozostałych rolników, którzy nie podejmują pracy dodatkowej, dominują dwa główne powody: brak czasu na dodatkowe zajęcia (58,6%) oraz satysfakcjonujące dochody z gospodarstwa (22,7%).

Najczęściej dodatkowa praca to etat w innych sektorach gospodarki. Takie rozwiązanie jest jednak krótkoterminowe i nie rozwiązuje problemów systemowych związanych z opłacalnością produkcji rolnej.

Rezygnacja z prowadzenia gospodarstwa rolnego

Wyniki badania zwracają również uwagę na niepokojący trend – niemal co piąty rolnik (18,4%) rozważa zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa. Decyzje te są szczególnie częste wśród właścicieli małych gospodarstw o powierzchni do 5 ha (31,1%) oraz rolników w wieku od 35 do 54 lat (21,2%).

Najczęściej wskazywane przyczyny rezygnacji jest niska opłacalność produkcji oraz trudności ze sprzedażą produktów. Wysokie ceny paliw i energii również ograniczają możliwości inwestycyjne w gospodarstwach. Sytuacja ta osłabia pozycję polskiego rolnictwa, a także może prowadzić do zmniejszenia liczby gospodarstw.

Perspektywy gospodarstw rolnych w Polsce

Zapytani o przyszłość swoich gospodarstw, rolnicy przedstawili różnorodne wizje ich dalszych losów. Zaledwie 36,2% respondentów uważa, że gospodarstwo zostanie przejęte przez młodszych członków rodziny, którzy będą kontynuować działalność rolniczą. Około 15,5% przewiduje, że gospodarstwo pozostanie w rodzinie, jednak nie będzie prowadzić już produkcji rolnej. Natomiast 13,8% rolników zakłada, że ich gospodarstwo przejmie osoba spoza rodziny, która będzie kontynuować działalność rolniczą.

Te dane wskazują na wyraźny brak zainteresowania młodszego pokolenia kontynuacją pracy w rolnictwie. Przyczyną tego stanu rzeczy są zarówno trudności ekonomiczne, jak i brak odpowiedniego wsparcia systemowego dla rolników. Aby zapobiec degradacji polskiej wsi, konieczne są zmiany strukturalne i zwiększenie opłacalności produkcji rolnej.

Ocena sytuacji finansowej rolników

Subiektywna ocena sytuacji finansowej gospodarstw rolnych również nie napawa optymizmem. Zaledwie połowa respondentów oceniła swoją sytuację finansową jako „bardzo dobrą” lub „raczej dobrą”. Niemal 12% rolników przyznało, że ich sytuacja finansowa jest „zła” lub „bardzo zła”. Ponad jedna trzecia rolników odnotowała pogorszenie swojej sytuacji finansowej w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Dochody z działalności rolniczej stanowią średnio 63,2% całkowitych dochodów gospodarstw domowych rolników, podczas gdy dopłaty unijne odpowiadają za dodatkowe 17,6%. Pozostałe dochody pochodzą z pracy poza rolnictwem (17%) oraz świadczeń emerytalnych i rentowych (14,4%). Takie proporcje świadczą o konieczności podejmowania dodatkowych działań zarobkowych, a to z kolei może prowadzić do zmniejszonego zaangażowania w działalność rolniczą.

Raport ARiMR wskazuje, że polskie rolnictwo zmaga się z niską opłacalnością, trudnościami w sprzedaży oraz rosnącymi kosztami, szczególnie w małych gospodarstwach, które mają problemy z konkurowaniem na rynku. Wielu rolników rozważa rezygnację z działalności. Aby odwrócić te tendencje, potrzebne są systemowe rozwiązania zwiększające opłacalność oraz wsparcie dla młodych rolników, które pozwoli na rozwój gospodarstw i stabilność polskiej wsi.